Οστεοπόρωση (“οστό-” + “πορώδης”) είναι η πάθηση κατά την οποία η ποσότητα του οστού μας έχει μειωθεί πολύ με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλά κενά (πόροι), μέσα τους, σε αντίθεση με το φυσιολογικό οστό. (Εικόνα 1) Είναι μία μεταβολική νόσος η οποία αδυνατίζει τα οστά με αποτέλεσμα την εμφάνιση καταγμάτων. Δυστυχώς δεν πονάει και έτσι δεν υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια και για αυτό είναι εξαιρετικά σημαντική η πρόληψη της.
Οστεοπόρωση – Τι είναι ;
Η οστεοπόρωση είναι μία εξαιρετικά συχνή πάθηση, ιδίως στις γυναίκες. Εμφανίζεται με συχνότητα μία στις τρεις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και ένας στους πέντε άντρες άνω των 50 ετών. Το κύριο γνώρισμα στην οστεοπόρωση είναι ότι η αρχιτεκτονική των οστών αδυνατίζει με αποτέλεσμα τα οστά να γίνονται πολύ πιο εύθραυστα από το φυσιολογικό και συνεπώς να χρειάζεται χαμηλότερη βία για να σπάσουν. Για αυτό και το κυριότερο σύμπτωμα είναι τα αυτόματα κατάγματα, ή αλλιώς “κατάγματα χαμηλής βίας”. (Εικόνα 2)
Τα οστεοπορωτικά κατάγματα δεν επηρεάζουν μόνο την ποιότητα ζωής των ασθενών αλλά και το προσδόκιμο ζωής τους.
Μπορεί να έχετε υποστεί κάταγμα, να μην θυμάστε ότι συνέβη τραυματισμός και άρα να μην το γνωρίζετε. Αυτό σας βάζει σε αυξημένο κίνδυνο να πάθετε και άλλα κατάγματα με απρόβλεπτες συνέπειες, για αυτό είναι απαραίτητος ο τακτικός προληπτικός έλεγχος στον ορθοπεδικό.
Γιώργος Χλωρός – Χειρουργός Ορθοπεδικός
Συμπτώματα: Πώς το καταλαβαίνω;
- Η οστεοπόρωση δεν πονάει και έτσι ο ασθενής δεν το καταλαβαίνει άμεσα.
- Το καταλαβαίνει όταν είναι πολλές φορές πλέον αργά καθώς η οστεοπόρωση εκδηλώνεται με κάταγμα.
- Τα κατάγματα στην οστεοπόρωση ονομάζονται και “κατάγματα χαμηλής ενέργειας” ή αλλιώς “κατάγματα χαμηλής βίας”: αυτό γιατί η οστεοπόρωση κάνει τα οστά τόσο εύθραυστα που μπορεί να σπάσουν μετά από κάποιον πολύ ελαφρύ τραυματισμό ή ακόμα και χωρίς τραυματισμό. Ιδιαίτερα στην τελευταία περίπτωση απλά παρατηρείται απώλεια ύψους καθώς και κύφωση, τα οποία οφείλονται σε κατάγματα σπονδυλικής στήλης. (Εικόνα 2)
Αίτια: Παράγοντες κινδύνου
- Οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης, ή οστεοπορωτικού κάταγματος: Υπάρχει κληρονομικότητα στην οστεοπόρωση, και για αυτό ο κίνδυνος κατάγματος σχετιζόμενος με οστεοπόρωση αυξάνεται στους στενούς συγγενείς.
- Έλλειψη σωματικής άσκησης: η ήπια σωματική άσκηση βοηθάει στην ανάπτυξη των οστών, προδιαθέτει στην απώλεια ασβεστίου και σε μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης οστεοπόρωσης. Από την άλλη, ή υπερβολική άσκηση ιδιαίτερα στις γυναίκες, σε βαθμό που σταματάει η περίοδός τους, τις καθιστά ευάλωτες στην οστεοπόρωση.
- Κάπνισμα: Στις γυναίκες, η νικοτίνη μειώνει την ποσότητα των οιστρογόνων, ενώ στους άντρες την ποσότητα της τεστοστερόνης, με αποτέλεσμα τα οστά να αποδυναμώνονται.
- Χαμηλό σωματικό βάρος και λεπτός σκελετός: Σε αντίθεση με τις περισσότερες παθήσεις, το χαμηλό σωματικό βάρος προδιαθέτει στην οστεοπόρωση. Αυτό συμβαίνει καθώς τα οστά δεν φορτίζονται, και για αυτό δεν δυναμώνουν.
- Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ: η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μειώνει την ικανότητα των οστεοβλαστών να δημιουργούν νέο οστό.
- Χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου (<400mg/ημ.).
- Διατροφική διαταραχή (όπως ανορεξία ή βουλιμία).
- Ορμονικές διαταραχές: όπως προβλήματα με τον θυρεοειδή.
- Λήψη κορτιζόνης: η χορήγηση κορτιζόνης οδηγεί στην απώλεια ασβεστίου και άρα δευτερογενώς στην οστεοπόρωση.
- Πρόωρη εμμηνόπαυση (εμμηνόπαυση πριν από τα 42 έτη της ηλικίας):
- Ηλικία πάνω από 50 έτη.
- Γυναικείο φύλο: οι γυναίκες έχουν τέσσερις φορές μεγαλύτερες πιθανότητες να προσβληθούν από οστεοπόρωση από ό,τι οι άνδρες.
Οστεοπόρωση – Ποιες είναι οι μορφές της;
- Πρωτοπαθής οστεοπόρωση: Συνήθως συμβαίνει λόγω εμμηνόπαυσης, καθώς μειώνονται τα οιστρογόνα που προστατεύουν τα οστά, αλλά επίσης και ως συνέπεια της ηλικίας. Είναι πιο συχνή στις γυναίκες, αλλά μετά τα 70 έτη επηρεάζονται και τα δύο φύλα.
- Δευτεροπαθής οστεοπόρωση: Είναι συνέπεια κάποιας συγκεκριμένης αιτίας: π.χ. Λήψη κορτιζόνης για παρατεταμένο χρονικό διάστημα ή λόγω κάποιας πάθησης όπως ρευματοειδής αρθρίτιδα.
Οστεοπόρωση και Οστεοπενία – Ποια είναι η διαφορά;
- Η ύπαρξη οστεοπενίας αποτελεί προάγγελο της οστεοπόρωσης και χρήζει θεραπείας. (Εικόνα 3)
- Η οστεοπενία αποτελεί το ενδιάμεσο στάδιο μεταξύ του φυσιολογικού οστού και του οστεοπορωτικό οστού.
- Και οι δύο καταστάσεις χαρακτηρίζονται από χαμηλότερη οστική μάζα από το φυσιολογικό.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η διάγνωση στηρίζεται σε:
- Λήψη λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού.
- Ενδελεχή κλινική εξέταση.
- Μέτρηση οστικής πυκνότητας (ή αλλιώς μέτρηση οστικής μάζας), με φωτονιακή απορροφησιομετρία διπλής ενεργειακής δέσμης (Dual-energy X-ray absorptiometry -DEXA). (Εικόνα 4)
- Αιματολογικές εξετάσεις (βιοχημικοί δείκτες οστικού μεταβολισμού).
Τι δείχνει η εξέταση οστικής πυκνότητας;
- Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας (Εικόνα 4) μετρά ποσοτικά πόσο αδύναμα είναι τα οστά και θα βγάλει μία τιμή.
- Όσο πιο χαμηλή είναι αυτή η τιμή, τόσο πιο αυξημένος είναι ο κίνδυνος να πάθει ο ασθενής κάταγμα.
- Όταν η τιμή βρίσκεται στην πράσινη περιοχή, είναι φυσιολογική, όταν βρίσκεται στην κίτρινη περιοχή υποδηλώνει οστεοπενία, ερνώ όταν βρίσκεται στην κόκκινη περιοχή υποδηλώνει οστεοπόρωση. (Εικόνα 5)
Οστεοπόρωση – Αντιμετώπιση και Θεραπεία
Ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει μία ή και παραπάνω από τις εξής θεραπείες:
- Ασβέστιο και βιταμίνη D
- Διφωσφονικά φάρμακα (π.χ. αλενδρονάτη, ρισενδρονάτη, κλπ)
- Δενοσουμάμπη
- Τεριπαρατίδη
- Ρανελικό στρόντιο
- Ραλοξιφένη (SERMS)
- Ορμονική θεραπεία αντικατάστασης (HRT – Hormone Replacement Therapy)
- Καλσιτονίνη
- Ρανελικό Στρόντιο
Οστεοπόρωση – Αντιμετώπιση Καταγμάτων
Σε περίπτωση που συνέβη κάταγμα μετά από ασήμαντη αιτία (” κάταγμα χαμηλής βίας”), η υποψία για οστεοπόρωση είναι πολύ υψηλή.
- Το πρώτο και κύριο βήμα είναι να αντιμετωπιστεί το κάταγμα, παραδείγματος χάρη ένα κάταγμα ισχίου, από εξειδικευμένο ορθοπεδικό.
- Η δεύτερη προτεραιότητα είναι να επιβεβαιωθεί η διάγνωση οστεοπόρωσης, και σε αυτή την περίπτωση να εντοπισθεί κάποια πιθανή αιτία.
- Η τρίτη προτεραιότητα είναι η εξατομικευμένη αντιμετώπιση της κατάστασης.
Οστεοπόρωση – Πρόληψη
Η πρόληψη είναι το κυριότερο όπλο κατά της οστεοπόρωσης:
- Σωστή διατροφή με επαρκή λήψη ασβεστίου και βιταμίνης D.
- Περιορισμός του καπνίσματος και της λήψης αλκοόλ.
- Ήπια καθημερινή άσκηση τουλάχιστον μισή ώρα.
- Για τις γυναίκες: Επίσκεψη στον εξειδικευμένο ορθοπεδικό για μέτρηση οστικής πυκνότητας και αιματολογικές εξετάσεις αμέσως μετά την εμμηνόπαυση.
- Εάν υπάρχει παράγοντας κινδύνου όπως: οικογενειακό ιστορικό με οστεοπόρωση, οικογενειακό ιστορικό με κάταγμα οστεοπορωτικό, πρόωρη εμμηνόπαυση, τότε χρήζει άμεση επίσκεψη στον εξειδικευμένο ορθοπεδικό.
Για να μάθετε περισσότερα
Συχνές ερωτήσεις:
Οστεοπόρωση – Τροφές: Τι πρέπει να περιλαμβάνει η διατροφή μου;
Η διατροφή πρέπει να είναι επαρκής σε ασβέστιο, και Επίσης πρέπει να υπάρχει επαρκής πρόσληψη βιταμίνης D.
Επαρκής πρόσληψη ασβεστίου:
- Η κύρια πηγή πρόσληψης ασβεστίου είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα (γάλα, γιαούρτι, τυρί, κλπ)
- Τα πράσινα λαχανικά, τα μικρά ψάρια (π.χ. αθερίνα, σαρδέλα), τα λιπαρά ψάρια (π.χ. σολωμός), οι ξηροί καρποί, καθώς και τα όσπρια (ρεβύθια, φακές, φασόλια) είναι επίσης εναλλακτικές πηγές ασβεστίου.
ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ: Κατά την παιδική και την εφηβική ηλικία, η διατροφή που είναι υψηλή σε ασβέστιο είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την ανάπτυξη της κορυφαίας οστικής μάζας.
Γιώργος Χλωρός – Χειρουργός Ορθοπεδικός
Ειδικά στην παιδική στην εφηβική ηλικία χρειάζεται μεγάλη προσοχή, ώστε το παιδί να αναπτυχθεί σωστά.
| Μικρό παιδί | 800mg/ημέρα ασβέστιο | (3 ισοδύναμα γαλακτοκομικά προϊόντα) |
| Έφηβος | 1200mg/ημέρα ασβέστιο | (5 ισοδύναμα γαλακτοκομικά προϊόντα) |
| Ενήλικας (εώς την εμμηνόπαυση) | 800mg/ημέρα ασβέστιο | (3 ισοδύναμα γαλακτοκομικά προϊόντα) |
| Γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και ηλικιωμένοι άνδρες | 1000mg/ημέρα ασβέστιο | (4 ισοδύναμα γαλακτοκομικά προϊόντα) |
Επαρκής πρόσληψη βιταμίνης D:
- Υπό φυσιολογικές συνθήκες η βιταμίνη D παράγεται όταν οι ακτίνες του ήλιου προσκρούουν στο γυμνό δέρμα μας, και για αυτό ονομάζεται και “βιταμίνη του ήλιου”. Λόγω της ηλιοφάνειας στην Ελλάδα, κάποιος θα περίμενε ότι οι ασθενείς δεν θα είχαν έλλειψη βιταμίνης D, δυστυχώς συμβαίνει το αντίθετο. Περίπου 15 λεπτά έκθεσης στον ήλιο καθημερινά είναι αρκετά για την παραγωγή της βιταμίνης.
- Η βιταμίνη D επίσης υπάρχει σε τρόφιμα όπως τα λιπαρά ψάρια (π.χ. σολωμός), ενώ προστίθεται και ως συμπλήρωμα σε κάποια άλλα τρόφιμα όπως τα γάλατα σόγιας.
Οστεοπόρωση – Πότε πρέπει να κάνω μέτρηση οστικής πυκνότητας (μέτρηση οστικής μάζας);
- Σε όλες τις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση.
- Στις γυναίκες άνω των 65 ετών, ανεξαρτήτως ύπαρξης παραγόντων κινδύνου.
- Σε γυναίκες που έχουν οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης ή καταγμάτων
- Σε όλους τους άντρες άνω των 70 ετών.
- Σε όλους τους ασθενείς που έχουν λάβει φαρμακευτική αγωγή με στεροειδή (π.χ. κορτιζόνη), με ισοδύναμη ή μεγαλύτερη δόση των 7,5 mg με διάρκεια τριών μηνών ή περισσότερο.
- Στους ασθενείς που βρίσκονται ήδη σε θεραπεία για οστεοπόρωση, χρειάζεται έλεγχος κάθε ένα με δύο χρόνια για επαναξιολόγηση της θεραπείας.
Τι συμβαίνει αν έχω οστεοπενία και ποια η διαφορά μεταξύ οστεοπενίας και οστεοπόρωσης;
- Εάν ο γιατρός σας αναφέρει ότι έχετε οστεοπενία αυτό σημαίνει ότι έχετε μεν χαμηλή οστική πυκνότητα αλλά όχι ακόμη οστεοπόρωση. (Εικόνα 3)
- Η ύπαρξη οστεοπενίας δεν σημαίνει απαραίτητα ότι χάνετε οστική μάζα, αλλά μπορεί να υπάγεστε στην κατηγορία ασθενών που η φυσιολογική οστική τους μάζα είναι μικρότερη από τον φυσιολογικό μέσο όρο. Αυτό απλά σημαίνει ότι για τον δικό σας μοναδικό οργανισμό, η τιμή αυτή είναι φυσιολογική.
- Όμως για να το διαπιστώσουμε αυτό, θα χρειαστούν και άλλες μετρήσεις έτσι ώστε να γίνει σύγκριση: εάν οι τιμές είναι χαμηλότερες σε κατοπινό τέρες μετρήσεις αυτό σημαίνει ότι χάνετε οστική μάζα και άρα χρειάζεσθε θεραπεία.
Πονάει η οστεοπόρωση;
Η οστεοπόρωση ΔΕΝ πονάει. Είναι ύπουλη ασθένεια καθώς αδυνατίζει τα οστά χωρίς να το καταλάβουμε, και τα αδυνατισμένο οστά σπάνε πιο εύκολα δημιουργώντας αυτόματα κατάγματα.
Ποιο βότανο είναι για οστεοπόρωση;
- Αν και οι θεραπείες με βότανα, όπως το κόκκινο φασκόμηλο, το κόκκινο τριφύλλι, το θυμάρι και ο κουρκουμάς φαντάζουν ελκυστικές, υπάρχουν πολύ περιορισμένα και ιδιαίτερα αμφιλεγόμενα (κυρίως μη επιστημονικά) δεδομένα. Δεν συνίσταται.
- Τα βότανα δεν λύνουν το πρόβλημα της οστεοπόρωσης αλλά χρειάζεται αξιολόγηση και αντιμετώπιση από εξειδικευμένο ιατρό.
Μου είπαν ότι μπορώ να κάνω απλά μια εξάμηνη ένεση για την οστεοπόρωση. Ισχύει;
- Υπάρχει δυνατότητα για εξάμηνη ένεση για την οστεοπόρωση αντί για θεραπεία από το στόμα.
- Κάθε περίπτωση είναι μοναδική και αντιμετωπίζεται άκρως εξατομικευμένα, και ο γιατρός θα κρίνει εάν ο ασθενής είναι υποψήφιος για την εξάμηνη ένεση.
